Ülkemizde yaşanan çocuk istismarlarını yakından takip eden Saadet Öğretmen Çocuk İstismarı İle Mücadele Derneği (UCİM), mağdur çocuklara ve ailelere yardım eli uzatarak hukuki süreçlerde destek oluyor. İstismarcılara karşı mağdur ailelerin yanında yer alan UCİM Çanakkale Şubesi de Koronavirüs pandemisi nedeni ile ertelenen davalar ve yaşanan süreci bilgilendirme çalışmaları ile değerlendiriyor. Koronavirüs pandemisi nedeni ile sosyal medya üzerinden gerçekleştirilen canlı yayınlarla çocuk istismarları konusunda vatandaşları bilgilendiren UCİM Çanakkale Şubesi Sorumlusu Şehoal Ovalı Moderatörlüğünde canlı yayının bu haftaki konuğu, ‘Çocuk İstismarının Hukuki Boyutu’ konusu ile Avukat Melis Söylemez oldu.
Çanakkale UCİM, düzenlediği canlı yayında dernek üyelerine, ailelerine ve UCİM takipçilerine ‘Çocuk İstismarının Hukuki Boyutu’ konusu hakkında Avukat Melis Söylemez ile beraber eğitim verdi. Çanakkale UCİM Sorumlusu Şehpal Ovalı, yayında kısa bir konuşma yaparak, “UCİM Çanakkale olarak bu pandemi sürecinin dezavantajı avantaja çevirdik. Bu online eğitimler sayesinde hem kendi bünyemizde çok güzel akademik eğitimler alıyoruz hem de biz de UCİM Çanakkale koordinatörleri olarak üyelerimize eğitim düzenleyelim online olarak. Bu süreçte zaten evdeyiz ve bunu en iyi şekilde değerlendirmiş olacağını düşündük. Çanakkale’de UCİM’in üçüncü yılı. Kurulduğumuzdan beri çok güzel işler yaptığımızı düşünüyoruz. Bir mahkeme sürecimiz oldu, bir tanesinin de takip aşamasındayız şu an. Birincisinde güzel bir sonuç aldık, ikincisinde de umarım alacağız, ailelerin yanındayız” ifadelerini kullandı.
Çocuktaki İstismar Belirtileri Nasıl Olur? Nasıl Yaklaşılmalı?
Düzenlenen online eğitimde, istismarın hukuki boyutunu anlatan Avukat Melis Söylemez, öncelikle çocuktaki istismar belirtileri hakkında bilgi verdi. Daha sonra çocuğa nasıl yaklaşılması gerektiğini belirterek “Önce çocuğun belli davranış özellikleri var ve bu davranış özelliklerinin olağanın dışına çıktığını düşünüyorsak, örneğin çocuk her zamankinden agresifse, altını ıslatma gibi bir özellik geliştirmişse, olur olmadık yerde tartışma çıkarıyorsa ya da tam tersi içine kapanmışsa, tabi yaş durumuna ve kültürel yapıya göre değişiklik gözetmekle birlikte, çocukta farklı bir değişiklik görüyorsak bir istismar şüphesi içimize doğmalı. Çocuk bazen bunu kendi anlatma yolunu seçebiliyor, bazen de saklama yolunu seçebiliyor. Biz istismara uğradığının fark edilmesinden sonraki aşamayı konuşacağız. Öncelikle çocuğu yargılamadan, suçlamadan, kendisini ifade etmesini izin verilecek şekilde çocuğu dinlemeliyiz. Ağlamak gibi tepkiler göstermemeliyiz kesinlikle. Şefkat göstermeliyiz ama bir yandan da olayın oluş zamanına göre bazı önlemler almalıyız. Bir ihbarda bulanacağız ama bir istismar vakası gerçekleşmesinden itibaren ilk 72 saat bizim için çok önemli. Eğer bu 72 saatin dolmadığını biliyorsak, bazı deliller çok önemli. Çocuğun bedeni üzerinde ve kıyafetleri üzerindeki deliller çok önemli. Bunların saklanması gerekiyor. Çocuğun kişisel temizliği, dış aldırmak gibi işlemlere girilmeden doğrudan bu delillerin bir kenara ayrılması gerekiyor. Bunların her biri adli delil kapsamındadır, en önemli verilerdendir” diyerek, bilgi vermeye devam etti.
Çocuk İzleme Merkezi Çanakkale’de Yok
İstismara uğraya çocukların ifadelerin alınma yöntemlerine de değinen ve Çocuk İzleme Merkezlerinin işleyişine değinen Avukat Söylemez “Çocuğun istismara uğradığının resmi bir şekilde makamlara bildirilmesi sürecinde adli süreç başlamış oluyor. Cumhuriyet savcılığına olabilir veya jandarmaya olabilir ya da Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bildirilmesiyle de olabilir. Kanunumuzun öngördüğü protokolden bahsedeyim; öncelikle Çocuk İzlem Merkezlerini anlatayım. Eskiden gelen yanlış bir uygulamamız var, çocuk normalde kural olarak ifadesinin uzmanlar eşliğinde alınması ve tek bir seferde alınması gerekmekte. Bu ifade ile yetinilip çocuğun tekrar tekrar dinlenmesi önlenmesi gerekiyor ancak ne yazık ki eskiden beri gelen uygulamada çocuk önce kolluk kuvvetlerince veya savcılık tarafından dinleniyor, sonra kendisine atanan avukat tarafından bir kez daha dinleniyor, bir uzman psikolog tarafından bir kere daha dinleniyor, duruşma aşamasında da bir kez daha dinleniyor. Bunun önüne geçmek için 2012 yılında yeni bir prosedür getirildi ve Çocuk İzlem Merkezleri’nin kurulmasına karar verildi. Çocuk İzlem Merkezleri’nde aslında Sağlık Bakanlığı’nın bünyesinde kurulan, çocuğun tamamen kendisini rahat hissedebilecek şekilde, bir uzmanın yardımıyla ifadesinin alınmasını sağlayan bir odaya alınması ve odanın arkasındaki cam bölmede, savcılık, avukat, diğer uzmanların görüntü ve ses kayıt yöntemi ile bir arada ifadenin kayda alınması. Sorulması gereken soru varsa, çocuğa doğrudan temas yerine uzman kişi tarafından sorulmasının sağlanması ile işleyen bir yöntem. Ancak maalesef Türkiye’nin her tarafından Çocuk İzlem Merkezi yok. Çanakkale’de de yok. O yüzden pratikte ifadeler diğer bahsettiğim şekilde alınmaya devam ediyor” dedi.
Gerekmedikçe Çocuk İle Sanık Yüzleştirilmemeli
İstismar edilen çocukların mahkemeye davet edilmesi ve İstismarcı ile burada yüzleştirilmesinin asgariye indirilmesi ve gerekmedikçe bir araya gelmemeleri gerektiğini belirten Avukat Melis Söylemez “Çocuk İzlem Merkezi’nin olmaması çocuğun defalarca ifade vermesinin zorunlu olduğu izlenimini yaratmasın. Konuyla ilgili çalışan hakimlerin, savcıların, avukatların, sosyal hizmet uzmanların dikkatiyle yine bu mağduriyet asgari düzeye indirilebilir. Çocukla hiçbir şekilde konuşmadan hepsi bir araya toplandıktan sonra güzel ve tatlı bir dil ile konuşulabilir ve bu aynı zamanda ses ve görüntü kaydı altına alınabilir ve gerekmedikçe duruşma aşamasında çocuğun dinlenmesi engellenebilir. Bizim işleyişimizde kural olarak bunlar dikkat edilmiyor. Duruşma günü belirlendiği anda çocuk duruşmaya davet ediliyor ve ilk duruşmada sanık ve çocuk yüz yüze geliyor. Oysa yapılması gereken, ilk duruşma görüldükten sonra, çok gerekli bir durum varsa, savunma hakkının kısıtlamayacak şekilde, sanığın soru hakkının kullanmasını sağlayacak şekilde bir zorunluluk varsa, çocuğun duruşmaya davet edilmesi ve bu davetin adli görüşme odalarında yapılması ve artık tüm adliyelerimizde var sesli görüntülü bilişim sistemleri ile kaydedilmesi” dedi.
Verilen cezalara, yapılan tutuklamalar yönelik de açıklamalarda bulunan Avukat Söylemez, “Bütün ceza dosyalarında belli başlı şeyler var; bu cinsel istismar dosyasında da böyle, kasten yaralama dosyasında da böyle. Şüpheli ya da sanığın kaçma şüphesini uyandıracak somut olguların varlığı halinde, bir tutuklama kabul ediliyor. Yine şüpheli veya sanığın delilleri karartacağı yönünde bir şüphe varsa bu da bir tutuklama nedeni sayılıyor. Bir diğer hususta, kanunda sayılan belli başlı suçlar sayılıyor; kasten öldürme, kasten yaralama, uyuşturucu ticareti gibi benzeri suçlar. Bunlarda da tutuklama söz konusu olabiliyor ama bazı durumlarda da tutuklama yasağı söz konusu olabiliyor. Örneğin, hapis cezasının üst sınırı 2 yıl olduğu suçlarda tutuklama kararı verilemiyor ama vücut dokunulmazlığına karşı işlenen suçlar karşısında herhangi bir tutuklama yasağı yok. Yani, hakim somut olayda delilleri inandırıcı bulursa, yeterli bulursa tutuklama kararı vermesinde hiçbir engel yok” şeklinde anlattı.
Aile Mahremiyeti Korunuyor
Saadet Öğretmen Çocuk İstismarı İle Mücadele Derneği (UCİM) tarafından istismara uğrayan çocuk ve ailelerine yönelik gerçekleştirilen destekler hakkında da bilgiler veren Avukat Melis Söylemez “Soruşturma aşamaları kural olarak gizlidir. Adli süreci başlattığınız andan itibaren kimliğiniz ve bilgileriniz saklı tutuluyor ve bir de Cumhuriyet savcılığının ve kolluk kuvvetlerinin bilgisine açılıyor. UCİM takip ettiği tüm davalarda ailenin mahremiyetini koruyor. Ailenin ve istismara uğrayan çocuklarla ilgili hiçbir veriyi paylaşmıyor. Derneğimizin başkanlığı ve temsilcileri ile olayı kamuoyuna aktarıyorlar. Kesinlikle çocuğun kimliğinin deşifre edilmeyecek şekilde aktarıyorlar. Yine bazı olaylarda bize de görevler düşüyor avukat olarak, bazen bunun istismar edildiğini kamuoyunda görüyorum. Bazı meslektaşlarımız vesilesi ile de bunu görüyorum; bilemiyorum neden çocuk ile ilgili veriler bir meslek kuralı olarak saklı tutulması gerekirken, ortaya çıkabiliyor. Soruşturmanın gizliliği de ayrı bir suç olarak düzenlenmiş durumda. Bu durumdan etkilenen çocuk ve ailesi suç duyurunda bulunabilir ve cezalandırmasını isteyebilir” ifadelerini kullandı.
Şerife Erdem