Kültür ve Turizm Bakanlığı, ata sporlarımızdan ‘Geleneksel Türk Okçuluğu’ ile geleneksel sanatlarımızı yaşatmak üzere hayata geçirilen ‘Bir Usta Bin Usta’ projesinin ardından ‘Mangala’ ile ‘Minyatür’ sanatını da çok uluslu dosyalar olarak UNESCO’ya taşıdı.
4000 yıllık maziye sahip bir zekâ ve strateji oyunudur Mangala, Orta Asya’daki ismiyle ‘dokuz kumalak’. Günümüzde birçok coğrafyada farklı isimlerle oynanan bu tarihî oyun, ülkemizde ise zamanla unutulmuş… Gerek devlet nezdinde gerekse özel müteşebbislerin gayretleri ile mangala yeniden hayat bulmuştu. 2008 yılında Mangala oyun kurallarını tarihsel kaynakları inceleyerek ve hatırlayan kişilere danışarak yeniden derlendi. 2008 yılında Türkiye’de ilk defa Mangala oyun setini tasarlayıp, seri olarak üretimini gerçekleştirildi. Mangala oyunu araştırmalarını T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tescil ettirilerek , 2009 yılında 81 ilde bulunan Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı Gençlik Merkezlerinde Mangala oyunu oynanmasını sağladı. Bu kez ise bakanlık Minyatür sanatı ile beraber Dünya Miras Listesi'ne eklenmesi için Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütüne (UNESCO) başvurdu.
Türkiye’nin pek çok yerinde Köçürme, Mankala, Kümelek, Dokuz Kuyu, Dokuz Taş, Emme, Kale, Mele, Hane, Kuyucuk Taşı ve Göçme gibi farklı isimlerle anılan “Geleneksel Zekâ ve Strateji Oyunu: Mangala/Göçürme” ile “Minyatür Sanatı” dosyalarının UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne 2020 yılında kaydedilmesi bekleniyor. Bakanlık Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünce geleneksel sanatların yaşatılması için daha önce ulusal dosya olarak başvurusu yapılan ‘Bir Usta Bin Usta’ projesinin de UNESCO İyi Koruma Uygulamaları Listesi’ne, Türkiye’nin ilk unsuru olarak, yine 2020’de dâhil edilmesi öngörülüyor.
Araştırma ve Eğitim Genel Müdürü Okan İbiş sürece ilişkin yaptığı değerlendirmede, geçtiğimiz yıl başvurusu yapılan ‘Geleneksel Türk Okçuluğu’ dosyasının 9-14 Aralık tarihleri arasında düzenlenecek UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması 14. Hükümetlerarası Komite Toplantısı’nda kabul edilerek, listeye kaydedilmesinin beklendiğini söyledi. Türkiye’nin UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerindeki 17 unsuruyla 178 ülke arasında ilk 5’te olduğunu belirten Okan İbiş, gelecek yıl ‘Mangala’ ile ‘Minyatür’ sanatının da UNESCO’ya kabul edilmesiyle birlikte listelerdeki bu sayıyı daha da artıracaklarını vurguladı.
Cuma Deren
