Çanakkale'de 102 yıl önce Tarihi Gelibolu Yarımadasında düşmanla savaşan ve savaşın ardından Türk siyasetinde Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakan ve Meclis Başkanı olarak görev yapan 143 önemli ismin hatıraları kitap haline getirildi. ÇOMÜ Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yard.Doç. Dr. Mithat Atabay, 4 yıl süren çalışması sonrasında Çanakkale Savaşlarında sonrası siyasete atılan cumhurbaşkanı, başbakan, bakan ve meclis başkanı olarak görev yapan 143 ismi bin adet basılan 300 sayfalık 'Çanakkale Cephesinden Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne' isimli kitapta topladı.
Çanakkale Savaşları'nın üzerinden 102, Cumhuriyet'in kuruluşundan itibaren ise 94 yıl geçtiğini belirten Atabay, 4 yıl önce 'Çanakkale Savaşları Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne nasıl yansıdı? ve 'Bununla ilgili konuşmalar oldu mu?' diye bir araştırma yapmaya başladığını anlattı. Yard.Doç. Dr. Mithat Atabay, şöyle dedi:
"Milletvekili, senatörler Çanakkale Savaşları konusunda çok fazla konuşma yapmamışlar. Araştırmam sırasında çok fazla milletvekili ve senatörün Çanakkale Savaşları'na katıldığını ve daha sonra da parlamentoya değişik dönemlerde seçildiklerini gördüm. Bu kişiler özellikle Meclise seçildikleri zaman kendi hayat hikayelerini el yazıları ile yazmışlar. Meclis arşivine koymuşlar. Buradan hareketle 4 yıllık çalışma süresi boyunca tüm meclisin seçilen milletvekillerini taradım. Kendi el yazılarıyla yazdıkları tercüme-i hal varakalarını okudum. Bunların bazıları tabi Osmanlıca eski yazıyla yazılmış idi. Bu araştırmam sonucunda, bugüne kadar mecliste görev yapmış olan milletvekili ve senatörlerden 143 tanesinin Çanakkale Savaşları'na katıldığını ve savaş sonrasındaki evrede 23 Nisan 1920'den başlamak üzere en son İsmet İnönü'nün 1973 yılı 25 Aralık tarihinde ölümüne kadar geçen zaman diliminde 143 milletvekili ve senatörün parlamentoda görev aldığını tespit ettik. Çanakkale Savaşları'ndan sonra meclise girenler, 2'nci Dünya Savaşı yıllarında da parlamentoda önemli görevlerde bulundu. Pek çoğu bakan olarak, özellikle milli savunma bakanı, sağlık bakanı, başbakan olarak görev yaptılar. Bu bağlamda da ülkenin 2'nci Dünya Savaşı'na girmesini önlediler. Bir neslin yok olmasına engel oldular. Çünkü 1'inci Dünya Savaşı sırasında özellikle Çanakkale Muharebeleri sırasında pek çok insanın hayatını kaybettiğini, bu vatan için şehit olduklarını çok iyi biliyorlardı. Tekrar bu genç insanların hayatını kaybetmesini istemediler."
Parlamentoya seçilen ve Çanakkale Savaşları'na katılmış olan 3 kişinin Cumhurbaşkanı olduğunu da ifade eden Yard.Doç. Dr. Atabay, o dönemde Mustafa Kemal'in 1'inci Cumhurbaşkanı olduğunu hatırlatarak şöyle dedi:
"Mustafa Kemal'in ardından 2'nci Cumhurbaşkanı İsmet Paşa ve 1960 İhtilalinden sonra hazırlanan Anayasa gereği 1961 yılında Cemal Gürsel'de 3'üncü Cumhurbaşkanı oldu. Hükümetlerde özellikle sağlık sakanları Çanakkale Savaşları'na katılmış, pek çok insandan oluşmaktadır. Bunun nedeni Çanakkale Savaşları sırasında cephe gerisinden hizmet etmişler ya da seyyar hastanelerde görev yapan sağlık personeli büyük ölçüde yaşamlarını sürdürdüler. Cumhuriyetin nitelikli insanlar grubu içerisinde daha sonra da Türkiye'nin çağdaş yapıya kavuşmasında önemli işlev gördüler."
Çanakkale Savaşları'nın 102'nci yılını doldurduklarını ve Cumhuriyetin ise 94'üncü yılını idrak ettiklerini kaydeden Yard.Doç. Dr. Mithat Atabay, "Çanakkale'de vatan için canlarını ortaya koyan bu insanlar, yeni dönemde Türkiye'nin çağdaş yapıya kavuşmasında için ellerinden geleni bütün enerjilerini harcadılar. Bu amaçla Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakan, Genelkurmay Başkanı ve özellikle de kuvvet komutanları olarak önemli görevler üstlendiler. O yüzden bunları Cumhuriyetin 94'üncü yılında böyle bir eserle anmış ve tarihe not düşmüş oluyoruz" diye konuştu.
Kaynak: DHA
